11. ਭੁੱਸ

ਮੂੰਗਫਲੀ ਚੱਬਣਾ

ਸਹਿਜ ਸੁਖਾਲਾ ਰੁਝੇਵਾਂ

ਜੀਅ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ

ਚੰਗੀ ਹੈ ਜਿਉਣ ਦੀ ਲਲਕ

ਮੂੰਗਫਲੀ ਚੱਬਣ ਦੇ ਭੁੱਸ ਵਾਂਗ

ਮੂੰਹੋਂ ਲਾਹਿਆਂ ਨਾ ਲਹਿੰਦੀ

ਹੱਥੋਂ ਛੱਡਿਆਂ ਨਾ ਛੁੱਟਦੀ

ਮੂੰਗਫਲੀ ਦੀਆਂ ਗੰਢੀਆਂ

ਭਾਂਤ ਸੁਭਾਂਤੀਆਂ

ਹਲਕੀਆਂ ਜਾਂ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ ਭੂਰੀਆਂ

ਗੋਰੀਆਂ, ਕਾਲੀਆਂ

ਕੁਝ ਸਾਫ ਸੋਹਣੀਆਂ

ਕੁਝ ਪੋਟੇ ਕਾਲ਼ੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ

ਵੱਧ ਘੱਟ ਗਿਰੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ

ਕਿਸੇ ਵਿਚ ਗਿਰੀ ਮੋਟੀ ਗੋਲ

ਕਿਸੇ ਵਿਚ ਬਾਰੀਕ ਤੇ ਝੁਰੜੀਦਾਰ

ਪਰ ਮਿੱਠੀ ਜ਼ਿਆਦਾ

ਕੁਝ ਸਿਰਫ ਬਾਹਰੋਂ ਮੋਟੀਆਂ

ਅੰਦਰੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਖਾਲੀ

ਕਈਆਂ ਅੰਦਰ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਕਿਰਕ

ਪਟੱਕ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਗੰਢੀ ਭੰਨਣ ਦਾ

ਤੇ ਪੋਟਿਆਂ ਵਿਚ ਮਲ਼ ਕੇ

ਪਤਲਾ ਛਿਲਕਾ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਸੁਆਦ ਵੀ

ਗਿਰੀ ਚੱਬਣ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ

ਪਰ ਬੁਰਾ ਲਗਦਾ ਕਿਸੇ ਗਿਰੀ ਦਾ

ਹੱਥੋਂ ਭੁੜਕ ਪਰ੍ਹਾਂ ਜਾ ਡਿੱਗਣਾ

ਜਾਂ ਛਿਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਰਲ਼ ਜਾਣਾ

ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਅਣਗੌਲੀਆਂ ਨਕਾਰੀਆਂ ਗੰਢੀਆਂ

ਅਖੀਰ 'ਚ ਉਹਨਾਂ ਚੋਂ ਵੀ ਗਿਰੀਆਂ ਭਾਲੀਦੀਆਂ

ਸਭ ਕੁਝ ਮੁੱਕ ਮੁਕਾਉਣ ਤੇ ਵੀ

ਬਚੇ ਖੁਚੇ ਕੂੜੇ 'ਚੋਂ

ਜਾਂ ਛਿਲਕਿਆਂ 'ਚੋਂ

ਕੋਈ ਗਿਰੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਝਾਕ

ਚੰਗੀ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦੀ ਲਲਕ

ਮੂੰਗਫਲੀ ਚੱਬਣ ਦੇ ਭੁੱਸ ਵਾਂਗ

12. ਮੋੜ

ਸਿੱਧੀ ਸੜਕੇ ਚਲਦੀ ਗੱਡੀ ਦਾ

ਹਰ ਪਿਛਲਾ ਟਾਇਰ

ਅਗਲੇ ਟਾਇਰ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੇ ਚਲਦਾ

ਮੋੜ ਤੇ ਜਾ ਪਿਛਲਾ ਟਾਇਰ

ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਅਗਲੇ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ

ਮੋੜ ਜੇ ਹੋਵੇ ਤਿੱਖਾ

ਜਾਂ ਮੁੜਨਾ ਪੈ ਜਾਏ ਕਾਹਲੀ

ਤਾਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ

ਅਗਲੇ ਪਿਛਲੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦਾ ਫਾਸਲਾ

ਸਾਵੀਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ

ਟਾਇਰਾਂ ਤੇ ਵਜ਼ਨ-ਵੰਡ

ਲਾਦ ਜੇ ਹੋਵੇ ਉੱਚੀ

ਤਾਂ ਉਲਟਣ ਦਾ ਵੀ ਖਤਰਾ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮੋੜਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੇ

ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਮੋੜ

13. ਬੂਹੇ

ਮੋਹ ਮੁਹੱਬਤ ਪਿਆਰ ਮਮਤਾ ਦੋਸਤੀ

ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਰਿਸ਼ਤਗੀ

ਬਾਪੂ – ਮੋਹ = ਬੁੜ੍ਹਾ

ਭਰਾ – ਪਿਆਰ = ਸ਼ਰੀਕ

ਪਤੀ – ਦੋਸਤੀ = ਮਰਦ

ਪਤਨੀ – ਮੁਹੱਬਤ = ਔਰਤ

ਔਰਤ – ਮਮਤਾ = ਫਫੇਕੁਟਣੀ

ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆ 'ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਜਦੋਂ

ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ

ਚਾਬੀਆਂ ਗੁਆਚੇ ਜੰਗਾਲੇ ਜਿੰਦਰੇ ਜੜੇ ਬੰਦ ਬੂਹੇ

ਸਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਬੰਦ ਬੂਹੇ ਤਾਂ

ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਵਾਹੀਆਂ ਬੂਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ

ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬੂਹੇ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ

ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ

ਬੰਦ ਬੂਹੇ ਤਾਂ

ਕਾਹਦੇ ਬੂਹੇ

ਨਾਂ ਦੇ ਬੂਹੇ

ਨਿਰੀਆਂ ਕੰਧਾਂ

ਬਿਨ ਬੂਹੇ ਤਾਂ ਕਬਰਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ

ਬੂਹੇ ਬਗੈਰ ਕੋਈ ਮਕਾਨ ਨਾ ਹੁੰਦਾ

ਮੋਹ ਮੁਹੱਬਤ ਦੋਸਤੀ ਬਿਨ

ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਇਨਸਾਨ ਨਾ ਹੁੰਦਾ

ਜਿਨ੍ਹਾਂ -

ਦੋਸਤੀ ਪਿਆਰ ਦੇ ਨਗਮੇਂ ਉਗਾਉਣੇ ਹੁੰਦੇ

ਮੋਹ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਣੇ ਹੁੰਦੇ

ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੇ

ਆਪਣੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਦੇ

ਬੂਹੇ ਚਹੁੰ ਤਰਫੀਂ ਖੋਹਲ ਕੇ ਰੱਖਦੇ

ਮੋਹ ਮੁਹੱਬਤ ਪਿਆਰ ਮਮਤਾ ਦੋਸਤੀ

ਇਹਨਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ

ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ

ਵੀ ਨਹੀਂ ਮੁਹਤਾਜਗੀ

14. ਕੁੱਖਾਂ 'ਚ ਕਤਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ

ਕਵੀ ਜੀ,

ਕਿਹੜੇ ਕਤਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ?

ਪੁੱਠੀ ਵਗਦੀ ਹਵਾ ਨਾਲ

ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਵੀ ਜੁੜੇ ਹਨ

ਜੇ ਤੂੰ ਕਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢੀ ਹੈ

ਤਾਂ ਇਸ ਕਤਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦੀ

ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ

ਜੇ ਕਦੀ ਭੈਣ ਦੀ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢੀ ਹੈ

ਤਾਂ ਇਸ ਕਤਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ

ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ

ਜੇ ਕਦੀ ਧੀ ਦੀ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢੀ ਹੈ

ਤਾਂ ਇਸ ਕਤਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ

ਤੈਨੂੰ ਕੋਈ ਹੱਕ ਨਹੀਂ

ਕੁੱਖਾਂ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ

ਜਦ ਹਵਾ 'ਚ ਖਿਲਰੀਆਂ

ਮਾਵਾਂ ਭੈਣਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਸੁਣਦੀਆਂ

ਤਾਂ ਜੰਮਣੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ

ਤੇ ਮਮਤਾ ਮੂਰਤਾਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ

ਸਾਡੀਆਂ ਝੂਠੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ

ਅਣਜੰਮੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ

ਸੱਚੀ ਜ਼ਿਦ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣਾ ਪੈਂਦਾ

ਕਵੀ ਜੀ,ਕਿਹੜੇ ਕਤਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋ?

15. ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ

ਠੰਡੇ ਮਿੱਠੇ ਜਲ ਦੀਆਂ ਛਬੀਲਾਂ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ

ਜਾਂ ਲੰਗਰ ਵਰਤਾਉਣ ਵਾਲੇ

ਕਿਸੇ ਸੇਵਕ ਜਥੇ ਦਾ

ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਤਾਂ ਇਕੱਲਾ ਮਾਸ਼ਕੀ ਸੀ

ਗੁਰੂ ਦੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਸੀ

ਪਰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਪਿਆਰਾ

ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸਿੱਖ ਸੀ

ਤੇ ਸਿੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੱਲਾ ਹੁੰਦਾ

ਇਕੱਲਾ ਸਿੱਖ ਹੀ ਸਵਾ ਲੱਖ ਹੁੰਦਾ

ਦੋ ਸਿੱਖ ਢਾਈ ਲੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ

ਤਿੰਨ ਸਿੱਖ ਪੌਣੇ ਚਾਰ ਲੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ

ਗੁਰੂ ਨੇ ਸੀਸ ਮੰਗਿਆ

ਤਾਂ ਇਕ ਪਾਸਿਓਂ ਇਕ ਸੀਸ ਉੱਠਿਆ ਦਇਆ ਰਾਮ

ਗੁਰੂ ਨੇ ਫੇਰ ਸੀਸ ਮੰਗਿਆ

ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਇਕ ਸੀਸ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਧਰਮ ਚੰਦ

ਸੀਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੱਲਾ ਹੁੰਦਾ

ਸਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਂ ਡਾਰਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ

ਸੀਸ ਦਾ ਬਹੁ ਬਚਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਗੁਰੂ ਨੇ ਜਨੇਊ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਅਰਥ ਕੀਤੇ

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਗੁਰੂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਮਾਉਂਦਾ

ਓਸ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾਨ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਅਰਥ ਜਾਣੇ

ਗੁਰੂ ਨੇ ਘਨੱਈਏ ਨੂੰ ਕਿਰਪਾਨ ਸਜਾਉਂਦਿਆਂ

ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਿਆਂ

ਲਾਡ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ-

ਕੀ ਕਰੇਂਗਾ ਏਸ ਕਿਰਪਾਨ ਨਾਲ

ਤਾਂ ਭੋਲੇ ਭਾਅ ਬੋਲਿਆ ਘਨੱਈਆ-

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਹਤਿਆਰਾ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਆਏਗਾ

ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ-

ਪਿਆਰੇ ਕਿਉਂ ਖੇਚਲ ਦਿੰਨਾਂ

ਆਪਣੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ

ਲੈ ਫੜ ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਪਿਆਰ ਨਿਸ਼ਾਨੀ

ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਏਸ ਦੀ ਧਾਰ ਤੋਂ ਜਾਵੇ

ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਦਾ ਰਸਤਾ

ਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਚੋਂ ਜਾਵੇ

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਨਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸੀ

ਨਾ ਸਰਦਾਰ ਘਨੱਈਆ ਸਿੰਘ ਸੀ

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਤਾਂ ਬੱਸ

ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਸੀ

ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਕਾਰਾਂ ਨੂੰ

ਆਪਣੇ ਅਰਥ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਘਨੱਈਆ

ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਅਜ਼ੀਮ ਸੀ

ਪਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਫੌਜ ਲਈ ਤੌਹੀਨ ਸੀ

ਇਕੱਲਾ ਸੀ ਪੂਰਾ ਸਵਾ ਲੱਖ ਸਿੱਖ ਸੀ

ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਰੱਬ ਨਾਲ

ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਸੀ

16. ਹਵਾ ਯੁੱਗ

ਪਹਿਲੋ ਪਹਿਲ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ ਸੀ

ਪੱਥਰ ਦੇ ਔਜ਼ਾਰ ਪੱਥਰ ਦੇ ਹਥਿਆਰ

ਫਿਰ ਤਾਂਬਾ ਯੁੱਗ ਆਇਆ

ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਅਸਤਰ ਸ਼ਸਤਰ ਬਰਤਨ

ਫਿਰ ਆਇਆ ਲੋਹਾ ਯੁੱਗ

ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਹੋਇਆ

ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਬੰਦਾ ਬੜਾ ਐਸਾ ਵੈਸਾ ਹੋਇਆ

ਗਰੀਬ ਹੋਇਆ ਧਨਵਾਨ ਹੋਇਆ

ਦਸਤਕਾਰ ਹੋਇਆ ਕਿਸਾਨ ਹੋਇਆ

ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਮੰਦਾ ਹੋਇਆ

ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਧੰਦਾ ਹੋਇਆ

ਵਪਾਰੀ ਹੋਇਆ ਪੁਜਾਰੀ ਹੋਇਆ

ਲੋਹੇ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ

ਬੰਦਾ ਬੜਾ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਹੋਇਆ

ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਬੰਦਾ

ਯੁੱਗਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਣ ਲੱਗਾ

ਸਰਮਾਏ ਦਾ ਯੁੱਗ ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ

ਕੰਪਿਊਟਰ ਯੁੱਗ ਸੂਚਨਾ ਯੁੱਗ

ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ

ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤੈ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਏ?

ਇਹ ਹਵਾ ਯੁੱਗ ਹੈ

ਹਵਾ ਯੁੱਗ ਦਾ ਬੰਦਾ ਹਰ ਵੇਲੇ ਹਵਾ ਤੇ ਸਵਾਰ

ਮਾਰੋ ਮਾਰ

ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਵਾ ਉੱਚੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਵਾ ਖਰਾਬ

ਕੋਈ ਹਵਾ ਕਰਦਾ ਕੋਈ ਹਵਾ ਛਕਦਾ

ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਵਾ ਬੰਨ੍ਹੀਂ ਜਾਂਦੀ

ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਵਾ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ

ਹਵਾ ਨਾਲ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਉਸਰਦੀਆਂ

ਹਵਾ ਨਾਲ ਅਕਸ ਵਿਗੜਦੇ

ਚੌਂਕਾਂ ਵਿਚ ਫਲੈਕਸ ਤੇ ਛਪੀਆਂ ਬੂਥੀਆਂ

ਹਵਾਖੋਰੀ ਕਰਦੀਆਂ

ਹਵਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾਵਾਂ

ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਹਵਾ 'ਚ ਉਡਦੇ ਗੁਬਾਰੇ

ਹਵਾ ਬਦਲਣ ਲਈ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ

ਤੇ ਹਵਾ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ

ਕਾਲਮ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ

ਚੈਨਲ ਸੰਚਾਰ ਦੇ

ਤੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪਾਸਾਰ ਦੇ

ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਵਾ ਯੰਤਰ

ਹਵਾ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ

ਨੀਤੀਆਂ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਟਿੱਬੇ

ਫੈਸਲੇ ਰੇਤਾ ਤੇ ਛਪੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ

ਹਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨ ਤੇ ਆਕਾਰ ਬਖਸ਼ਦੀ

ਹਵਾ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਫੈਸ਼ਨ ਤੇ ਰਿਵਾਜ਼

ਹਵਾ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਵਾਦ ਤੇ ਸੰਵਾਦ

ਹਵਾ ਨਾਲ ਕੀਮਤਾਂ ਵਧਦੀਆਂ

ਤੇ ਕਦਰਾਂ ਘਟਦੀਆਂ

ਹਵਾ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵਾਸੀਓ

ਸਾਹ ਲੈਣ ਜੋਗੀ ਹਵਾ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ

ਹਵਾ 'ਚ ਉਡਣਾ ਜ਼ਰੂਰ

ਪਰ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਸਪੰਰਕ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ

ਹਵਾ ਨੂੰ ਹੀ ਹਵਾ ਦੇਈ ਜਾਓਗੇ

ਤਾਂ ਹਵਾ ਨਾਲ ਸਦਾ ਲਈ ਹਵਾ ਹੋ ਜਾਓਗੇ

ਜ਼ਰਾ ਬਚ ਕੇ

ਹੇ ਮੇਰੇ ਹਵਾ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵਾਸੀਓ

17. ਤੰਗ ਦਿਲੀ

ਕਿੰਨੇ ਛੋਟੇ ਦਿਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ

ਹੇ ਭਗਵਾਨ

ਮੈਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ

ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੀ ਥਾਏਂ ਬੱਚਿਆ

ਮੰਗਿਆ ਕਰ ਕਿ

ਹੇ ਰੱਬ ਸੱਚਿਆ

ਮੈਂਨੂੰ ਹਿਰਦਾ ਦਿਉ ਵਿਸ਼ਾਲ

ਜੋ ਨਾ ਹੋਇਆ ਕਰੇ ਬੇਹਾਲ

ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਤੰਗ ਦਿਲੀ ਦੇ

ਕਾਰਨ

18. ਮਰਿਆਦਾ

ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਗੁਰੂ ਜੀ

ਤੁਹਾਡੀ ਮੌਜ ਸੀ ਕਿ ਮਜਬੂਰੀ

ਚਾਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲਾ ਲੈਂਦੇ

ਗੈਰ ਮਜ਼ਹਬ ਗਨੀ ਨਬੀ ਖਾਨਾਂ ਨੂੰ

ਕਾਹਨੂੰ ਚੁਕਾ ਤੁਰੇ ਮੰਜੀ

ਜਿਸ ਤੇ ਆਪ ਦੀ ਪਾਵਨ ਹਜ਼ੂਰੀ

ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ

ਵੰਨ ਸੁਵੱਨੇ ਕਵੀ ਕਵੀਸ਼ਰਾਂ ਨੂੰ

ਚਮਲਾਈ ਰਖਦੇ ਸੀ

ਏਧਰ ਉਧਰ ਦੇ ਗੈਰ ਮਜਹਬਾਂ ਨੂੰ ਵੀ

ਗਾਉਣ ਲਾਈ ਰੱਖਦੇ ਸੀ

ਪਰ ਸਾਡੀ ਮਰਿਆਦਾ ਪੱਕੀ

ਬੈਠ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕੋਲ

ਗਾਉਣ ਲਈ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਲ

ਮਰਦਾਨੇ-ਪੁੱਤਰ ਹੱਥ ਰਬਾਬ ਨਹੀਂ

ਗਾਤਰੇ-ਕਿਰਪਾਨ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਅਸੀਂ ਰਹਿਤ ਪੱਕੀ ਰੱਖਦੇ

ਰਹਿਤੀ ਹੱਥੋਂ ਹੀ ਛੱਕਦੇ

ਪੂਰਾ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ

ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਿਬਜਾਦਿਆਂ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੇ ਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ

ਆਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ

ਵਜੀਦੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ

ਸਰਹੰਦ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਵਿੱਚ

ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਟੁੱਟੀ

ਪਰ ਸੱਚ ਪੁਛੋ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਤਾਂ

ਠੰਡੇ ਬੁਰਜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੋਤੀ ਮਹਿਰੇ ਬੇਅਮ੍ਰਿਤੀਏ ਹੱਥੋਂ

ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਨਾਲ ਗਈ ਸੀ ਭਿੱਟੀ

ਤੁਹਾਡੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ ਕਰਦੇ ਹਾਂ

ਤੁਸੀਂ ਬੜੀ ਘੌਲ ਕੀਤੀ

ਅਸੀਂ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ

ਉੁਚੇਚੀ ਗੌਰ ਕੀਤੀ

ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁੱਜਰ ਕੌਰ ਕੀਤਾ

ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਸੁੰਦਰ ਕੌਰ ਕੀਤੀ

ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ

ਅਸੀਂ ਵਕਤ ਨੂੰ

ਪੁੱਠਾ ਗੇੜ ਚੜਾਉਣਾ ਹੈ

1699 ਨੂੰ ਧੱਕ ਕੇ

1469 ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ

ਮਰਦਾਨੇ, ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ, ਬਾਬੇ ਬੁੱਢੇ

ਮੀਆਂ ਮੀਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਨੂੰ

ਗੁਰੂ ਵਾਲੇ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ

ਪਹਿਲਾਂ 24 ਸਾਲਾ ਵਕਫਾ ਮਿਟਾਵਾਂਗੇ

ਮਤੀ ਸਤੀ ਦਾਸ, ਦਿਆਲੇ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਸਜਾਵਾਂਗੇ

ਬੁੱਧੂ ਸ਼ਾਹ, ਘਨੱਈਏੇ, ਟੋਡਰ ਮੱਲ, ਨੂਰੇ ਮਾਹੀ ਦੀ ਵੀ

ਗੱਲ ਸਿਰੇ ਲਾ ਕੇ ਛੱਡਾਂਗੇ

ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਸਣੇ 52 ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਛੱਡਾਂਗੇ

ਦੇਖੀਂ, ਪੰਥ ਤੇਰੇ ਦੀਆਂ ਗੂੰਜਾਂ…

19. ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ

ਅੱਜ ਕੁਵੇਲੇ ਉੱਠਿਆ ਹਾਂ

ਛੁੱਟੀ ਹੈ

ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ਦੀ

ਉਬਾਸੀ ਨੇ ਚਾਹ ਨੂੰ 'ਵਾਜ ਮਾਰੀ ਹੈ

ਕੇਸੀ ਨ੍ਹਾਵਾਂਗਾ

ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਨਹੀਂ ਨਹਾ ਸਕਿਆ

ਆਪਣੇ ਜੰਜਾਲਾਂ ਝੰਜਟਾਂ ਝੁਮੇਲਿਆਂ ਕਾਰਨ

ਕੇਸੀ ਨ੍ਹਾਉਂਣ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਚੇਤੇ ਆਇਆ

ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੀਸ ਯਾਦ ਆਇਆ

ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਉਤਾਰਿਆ ਸੀ

ਹੈਂਕੜ ਦੇ ਦਸਤੇ ਵਾਲੀ ਹਕੂਮਤ ਹੱਥ ਫੜੀ

ਅਨਿਆਂ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਨੇ

ਪਰ ਕੱਟਿਆ ਸੀਸ ਹੇਠਾਂ ਨਾ ਡਿੱਗਿਆ

ਨਾ ਰੁਲ਼ਿਆ ਨਾ ਮਿਟਿਆ

ਅੰਬਰ ਤੇ ਜਾ ਦਰਸ਼ਨੀ ਹੋਇਆ

ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਬਰ ਤੇ

ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਤੇ

ਜੋ ਰਾਹ ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ

ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਰਹਿਣ ਤੱਕ

ਹੁਣੇ ਮੈਂ ਕੇਸੀ ਨ੍ਹਾਵਾਂਗਾ

ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਮਲਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਾਂਗਾ ਪਿਆਰ ਨਾਲ

ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ-

ਯਾਰ ਤੂੰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਆਇਆ ਕਰ

ਦਿਨੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਝੂਟੇ ਹੀ ਨਾ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਰ

ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਰਾਹਣਾ ਹੀ ਨਾ ਮਿੱਧਿਆ ਕਰ

ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਨੇ ਸੀਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ

ਮੈਂ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਾਂਗਾ

ਪਿਆਰ ਨਾਲ

20. ਆਜ਼ਾਦੀ

ਚਿੜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ

ਪਹਿਲੀ ਜਾਂ ਦੂਸਰੀ ਲੜਾਈ ਨਹੀਂ ਲੜੀ

ਨਾ ਤੀਸਰੀ ਲੜਨੀ ਹੈ

ਫਿਰ ਵੀ ਚਿੜੀ ਗੁਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਚਿੜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ

ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਜਾਂ ਜੁਬਲੀ ਨਹੀਂ ਮਨਾਈ

ਨਾ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮਨਾਉਣੀ ਹੈ

ਫਿਰ ਵੀ ਚਿੜੀ ਗਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣ

ਜਾਂ

ਲਿਖਣ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਨਹੀਂ

ਕਿਉਂਕਿ ਚਿੜੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ

ਚਿੜੀ ਕਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਭਾਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ

ਚਿੜੀ ਕਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਭਾਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੀ

ਨਾ ਖੋਹ ਕੇ ਖਾਂਦੀ ਹੈ

ਨਾ ਛੁਪ ਕੇ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ

ਗੁਲਾਮੀ ਤੇ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਫਰਕ ਸਮਝਣ ਲਈ

ਕਿਸੇ ਚਿੰਤਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ

ਕਿਉਂਕਿ ਚਿੜੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ

ਚਿੜੀ ਕਿੰਨੇ ਕਾਸੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ

ਨਾ ਕੋਈ ਤਾਈ

ਨਾ ਭਰਜਾਈ

ਨਾ ਕੋਈ ਖੁਦਾਅ

ਨਾ ਮਦਰ ਇਨ ਲਾਅ

ਸੋਚਦਿਆਂ ਸੋਚਦਿਆਂ

ਸਾਡਾ ਵੀ ਚਿੜੀ ਹੋਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦਾ

ਪਰ ਚਿੜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਾਂ

ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰ

ਸੌ ਕਜੀਏ

ਆਂਡੇ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ

ਨ੍ਹੇਰੀ ਝੱਖੜ ਗੜੇ ਵਰਖਾ ਮੋਹਲੇਧਾਰ

ਚਿੜੀ ਤੋਂ ਵੀ ਪਿਛੇ ਜਾਣਾ ਪਵੇਗਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਖਾਤਰ

ਪਿੱਛੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ

ਅਮੀਬੇ ਤੱਕ

ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਪਿੱਛੇ

ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਹੋਣ ਤੱਕ

ਨਾ ਬਾਬਾ ਨਾ

ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਚਲਦੇ ਹਾਂ

ਚਿੜੀ ਏਨੀ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾ ਕਿ

ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਸਕੇ

ਆਦਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਲੈ ਸਕੇ

ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਣ ਬਾਰੇ

ਸੋਚ ਸਕਦੇ

ਸੁਪਨ ਸਕਦੇ

ਚਲੋ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ

ਆਦਮੀ ਹੋਣਾ ਸੋਚੀਏ

ਰੱਬ ਹੋਣਾ ਲੋਚੀ